TIPS VOOR LERAREN
HET PLATO-PRINCIPE IN DE KLAS
Een autistisch brein maakt soms vage voorspellingen die eerder voor onzekerheid zorgen of net te specifieke voorspellingen die niet overeenkomen met de werkelijkheid en veel stress opleveren.
Om duidelijk te maken wat een kind met autisme te wachten staat, kunnen ouders en leraren gebruik maken van het P.L.A.T.O.-principe: een letterwoord dat je helpt onthouden wat kinderen met autisme soms lastig spontaan en intuïtief invullen.
Personen
Mensen zijn misschien wel een van de meest onvoorspelbare prikkels in de omgeving van een persoon met autisme. Soms zijn ze er, dan weer niet. Soms zijn ze er, maar zie je ze niet. Soms zijn er ontzettend veel, maar niemand die je zoekt. Een overzicht is dan op haar zijn plaats.
Maak duidelijk wie er bij activiteiten aanwezig zal zijn. Gebruik bijvoorbeeld een systeem met foto’s om meteen visueel te maken welke leraar aanwezig is. Verhelder eventueel verschillende rollen van de personen: bij wie kan ik terecht met vragen?
Ook een buddy-systeem kan erg helpend zijn. Zo is vlug duidelijk bij wie een kind hulp kan en mag vragen. Spreek dan ook duidelijk af wanneer en hoe een buddy ingeschakeld mag worden bij eventuele vragen en/of noodgevallen.
Locaties
Ook verschillende plaatsen waar een activiteit uitgevoerd zal worden en eventueel materialen die een leerling met autisme daarbij nodig heeft, kunnen duidelijk en voorspelbaar gemaakt worden.
Verhelder met autismevriendelijke communicatie waar een leerling met autisme moet zijn of wat kan hij waar kan vinden. Uitgestippelde routes, plattegronden, indelingen van kasten … kunnen overzichtelijk gemaakt worden. Denk daarbij ook aan enkele belangrijke plekken als het onthaal, toiletten, eetruimtes …
Maak duidelijk waar een leerling een rustig plekje kan vinden of waar het naartoe kan als het niet meer gaat.
Wanneer eenzelfde locatie voor verschillende doelen gebruikt wordt, verduidelijk dan deze functies (bijvoorbeeld als refter, ontspanningslokaal, turnzaal, filmzaal, …)
Geef een rondleiding of demonstratie bij nieuwe plaatsen, materialen of situaties, ook al lijkt het voor jou ‘hetzelfde’. Autistische breinen merken (zelfs kleine) verschillen eerder op dan gelijkenissen.
Activiteiten
Voorspelbaarheid kan ook meer gericht zijn op wat je precies gaat doen. Een duidelijk takenpakket, een lesrooster, de geplande trainingsoefeningen, het programma van een uitstap …
Maak een planning of programma op waarbij je voorspelbaar maakt wat het kind (of alle kinderen in de klas) gaat doen en wat er dan van hem verwacht wordt. Neem ook ‘logische’ activiteiten op in je planning die misschien niet zo vanzelfsprekend zijn voor een kind met autisme: na de schooluitstap gaan we naar huis, na het werken moet je opruimen…
Gebruik een afvinksysteem in je visuele overzicht van de activiteiten. Zo kan een leerling met autisme duidelijk volgen wat al voorbij is en wat nog zal volgen. Voorzie een klein overgangsmoment tussen bijvoorbeeld een aankomst of pauze en een lesactiviteit. Zo kunnen leerlingen met autisme even ‘acclimatiseren’.
Voorzie ook leuke, ontspannende, rustgevende activiteiten in het programma. Op die manier weet een kind wanneer het even kan ontladen of net opladen voor ‘vervelende’ of stressvolle activiteiten.
Tijdsduur
Die activiteiten vinden natuurlijk op een bepaald moment plaats. Soms is het belangrijk om dat moment te verduidelijken en voorspelbaar te maken hoe lang een activiteit zal duren.
Bied een overzicht wanneer er wat staat te gebeuren. Dag- of weekschema’s, agenda’s, planners… zijn zinvol voor de hele klas! Verschillende soorten timers, zandlopers, kleurenklokken … kunnen de tijdsduur van activiteiten zichtbaar en voorspelbaar maken.
Houd je aan je planning! Wees dan ook voorzichtig met zeer precieze verwijzingen (het exacte tijdstip) als je twijfelt of dit wel klopt.
Kondig het einde van een pauze of het begin van een activiteit even op voorhand aan. Dat maakt je bedoelingen en verwachtingen meer voorspelbaar.
Organisatie
Voor heel wat activiteiten is het niet enkel nodig om te verduidelijken wat je van een kind verwacht, maar ook nodig om voorspelbaar te maken hoe dit precies aangepakt moet worden aanpakken.
Stappenplannen op maat van de competenties van een kind met autisme maken duidelijk hoe een opdracht of activiteit uitgevoerd moet worden. Is een bepaalde volgorde noodzakelijk? Verhelder dat dan met duidelijke communicatie.
Verwacht je daarbij bepaald gedrag? Maak ook dat dan voorspelbaar en duidelijk met eenduidig en positief geformuleerde communicatie.
Wil je dat oefeningen in stilte gemaakt worden? Verhelder dit dan bij de start en zorg ervoor dat alle kinderen deze verwachting opvolgen.
Alles voorspelbaar maken?
​
Het is natuurlijk onmogelijk om alles voorspelbaar te maken. Soms weten leraren ook niet precies wat er allemaal staat te gebeuren, wie er aanwezig zal zijn, hoe lang iets gaat duren … Een andere keer denken we dat we een perfecte planning klaar hebben en duikt er toch een onverwachte wijziging op en ligt het programma weer helemaal overhoop.
Veranderingen zijn vaak erg beangstigend voor leerlingen met autisme die houvasten zoeken in zekerheden. Voor heel wat kinderen slaat dan de twijfel toe: wat verandert er allemaal? Wat zijn de gevolgen hiervan? Wat betekent dit voor mij? Wat zal er in de toekomst nog allemaal wijzigen?
Op momenten waar er weinig zekerheid is over wat gaat komen, kunnen leraren toch een vorm van rust brengen door te benadrukken welke houvasten zeker niet zullen veranderen.
​
- Duikt er plots een wijziging in een van de P.L.A.T.O.-principes op? Maak ook die dan voorspelbaar als dat kan en leg uit waarom de wijziging nodig is en wat die betekent voor de rest van de principes.
- ​
- Lukt het niet om veranderingen aan te kondigen? Voorzie dan een klein moment om even tot rust te komen vooraleer de orde van de dag aan te vatten. Is bijvoorbeeld een leraar onverwacht afwezig? Begin de dag dan met een korte, ontspannende activiteit in plaats van moeilijke lessen.
- ​
- Maak ook duidelijk wat er nog niet ingevuld kan worden en wanneer dat wel kan gebeuren. Ook dat geeft voorspelbaarheid, overzicht en rust.
- ​
- Ben je niet zeker of je informatie klopt? Vermeld het dan beter niet om te vermijden dat leerlingen met autisme aan al je info gaan twijfelen.
- ​
- Benadruk bij onzekerheden of wijzigingen wat er blijvend is in de veranderde situatie. Bijvoorbeeld: je ouders komen je nog steeds halen van school, de speeltijd zal nog steeds om half elf zijn...